Υπάρχει μια άποψη που κυκλοφορεί από διαφόρους –που μόνο ιδέα για το έργο του Νίτσε δεν έχουν– ότι ο Νίτσε είναι αναρχικός ή ότι έχει σχέση με το αναρχικό κίνημα!
Για να δηλώσουμε τη θέση μας εξαρχής: ο Νίτσε έχει τόσο σχέση με την αναρχία όσο έχει με το ναζισμό.
Και η αλήθεια είναι ότι τον Νίτσε ακριβώς επειδή ήταν μια ξεχωριστή, δυναμική και ριζοσπαστική προσωπικότητα στην ιστορία της φιλοσοφίας – ο ίδιος παρομοίαζε το φιλόσοφο με «τρομερό εκρηκτικό υλικό, από το οποίο τίποτε δεν είναι προφυλαγμένο, ασφαλές» (παρότι διόλου δεν απευχόταν κάτι τέτοιο) – τον έχουν καταχραστεί πολλοί. Και σαν να το ‘χε προβλέψει το πόσοι θα προσπαθήσουν να προσεταιριστούν το έργο του, είχε δηλώσει εμφατικά «αυτό που κάνουμε δεν το καταλαβαίνουν ποτέ, μα μονάχα το επαινούν ή το κατηγορούν»
Η γνώμη μας είναι ότι μια τέτοια αξιολόγηση του έργου του Νίτσε αλλοιώνει κατά πολύ το έργο του. Το ότι μπορεί να υπάρχουν αναρχικές πτυχές στο έργο αυτό δεν σημαίνει κάτι. Αναρχικές πτυχές μπορεί κανείς να βρει οπουδήποτε – ακόμα και στην Βίβλο.
Πολλοί λοιπόν προσπάθησαν να προσεταιριστούν το έργο του, εμείς δεν θα πέσουμε σ’ αυτόν τον αδηφάγο προσεταιρισμό οποιουδήποτε μας «γυαλίζει», αλλά θα προσπαθήσουμε να το εξετάσουμε ως έχει και να δείξουμε αντίθετα όχι τις συγκλίσεις αλλά τις αποκλίσεις.
Ποιές είναι οι συναφείς ιδέες που υποστηρίζουν ότι έχει ο Νίτσε με το αναρχικό ιδεώδες;
Αυτό που λένε περιληπτικά είναι ότι οι αναρχικές του διαστάσεις αποκρυσταλλώνονται στο μίσος του για το κράτος,τον Αντίχριστό του, την απέχθειά του για τα αγελαία ένστικτα, καθώς και το όραμα του Υπερανθρώπου, που δεν είναι ούτε σκλάβος ούτε αφέντης.
Καταρχήν, να επισημάνουμε μια πολύ σημαντική διαφορά: το αναρχικό ιδεώδες έχει μια απελευθερωτική προοπτική για ΟΛΗ την κοινωνία/λαό/ανθρώπους… (όπως θέλετε πείτε το – δεν θα παίξουμε με τις λέξεις τώρα!) ανεξαρτήτως, ενώ ο Νίτσε ΜΟΝΟ για τα λεγόμενα «ελεύθερα πνεύματα», που έχουν τα αυτιά τους ανοιχτά και το κουράγιο να πουν «ναι» σε ό,τι ακούν, μόνο αυτά μπορούν να προσεγγίσουν την ηθική της ελευθερίας.
Στα συγκεκριμένα τώρα ζητήματα, δεν νομίζω ότι ειναι καθόλου στενά συνδεδεμένα με το αναρχικό ιδεώδες Πχ το κράτος το μισούν και οι νεοφιλελεύθεροι, και ο μεγαλύτερος καπιταλιστής. Δεν σημαίνει όμως ότι και αυτοί έχουν κοινα με την αναρχία. Δεν υπάρχει άλλο ιδεώδες τόσο άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιδέα της κατάργησης του κράτους όσο η αναρχία.Είναι το μοναδικό ιδεώδες στο οποίο οι άνθρωποι καθορίζουν τις τύχες τους (και όχι οι αγορές,το κράτος,οι εκάστοτε κυβερνήσεις κ.λ.π.). Τα αγελαία ένστικα επίσης είναι κάτι ξένο προς το αναρχικό ιδεώδες μια και το τελευταίο έχει εμπιστοσύνη στα ένστικτα της μάζας (συγκεκριμένα τα απελευθερωτικά). Ας θυμηθούμε ότι ο Μπακούνιν μιλάει για «μάζες» (Στα Ρωσικά η λέξη που χρησιμοποιεί ο Μπακούνιν είναι «массы» που σημαίνει ακριβώς αυτό) όταν θέλει να μιλήσει για το παγκόσμιο μεγάλο πληθυσμιακό κομμάτι των φτωχών και των εκμεταλλευόμενων («the great masses of the poor and exploited»)[1]
Και γι’ αυτό το κομμάτι η αναρχία προτάσσει ότι η «ελευθερία μπορεί να γεννηθεί μόνο απ’ την ελευθερία, με τον ξεσηκωμό όλου του λαού και με την εθελοντική οργάνωση των εργαζόμενων μαζών από κάτω προς τα πάνω.»[2] Δεν υπάρχει πληρέστερος ορισμός της αναρχίας απ’ αυτόν.
Σύμφωνα με τον Νίτσε υπάρχει διαφορά ανάμεσα στα αγελαία και στα ανθρώπινα ένστικτα.Τα ανθρώπινα ένστικτα είναι εξ’ορισμού συνυφασμένα με τη «θέληση για δύναμη».Μετέπειτα ωστόσο υπεισέρχονται παράγοντες όπως η ηθική που μεταλλάσουν αυτά τα ευγενή ένστικτα σε αγελαία δουλικά ένστικτα.
Αν όντως η ηθική μεταλλάσει τα ένστικτα σε αγελαία δουλικά, τότε θα πρέπει να υποθέσουμε ότι και το αναρχικό ιδεώδες μετατρέπει τους ανθρώπους σε δούλους, γιατί κι αυτό έχει μια ηθική (που περιγράφεται πολύ ωραία απ’ τον Κροπότκιν «κάνε στους άλλους ό,τι θα ήθελες να κάνουν εκείνοι σε σένα υπό τις ίδιες περιστάσεις») Μάλλον το αντίθετο πιστεύουμε. Η έλλειψη κάθε ηθικής αφαιρεί από τον άνθρωπο τα πάντα εκτός από τα ζωώδη ένστικτα (την ηθική δυστυχώς την έχουμε χαρίσει στους αστούς) Και το αναρχικό ιδεώδες δεν απευθύνεται σε ζώα αλλά σε ανθρώπους!
[1] Πρβλ. On the International Workingmen’s Association and Karl Marx, Mikhail Bakunin, 1872
[2] Πρβλ. Μπακούνιν, Μ., Κρατισμός και Αναρχία, Αθήνα: Ελεύθερος Τύπος, 1979, σ. 186.
AIXMH 
Παράθεμα: Ο Νίτσε και η Αναρχία | Αδεως