Ένα διαχρονικό κείμενο του Άντον Πάνεκουκ από το 1933
Η εκτίμηση της πυρπόλησης του Ράιχσταγκ στον αριστερό κομμουνιστικό τύπο για άλλη μια φορά μάς οδηγεί στο να θέσουμε άλλα ερωτήματα. Μπορεί η καταστροφή να είναι ένα μέσο πάλης για τους εργάτες;
Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να πούμε πως κανείς δεν θα χύσει ούτε ένα δάκρυ πάνω από τα ερείπια του Ράιχσταγκ. Ήταν ένα από τα πιο άσχημα κτίρια στη σύγχρονη Γερμανία, μια πομπώδης εικόνα της Αυτοκρατορίας του 1871. Αλλά υπάρχουν και άλλα πιο όμορφα κτίρια, και μουσεία γεμάτα με καλλιτεχνικούς θησαυρούς. Όταν ένα απελπισμένο προλεταριάτο καταστρέφει κάτι πολύτιμο προκειμένου να πάρει εκδίκηση για την καπιταλιστική κυριαρχία, πώς θα πρέπει να το αξιολογήσουμε αυτό;
Από επαναστατική σκοπιά, η χειρονομία του φαίνεται άνευ σημασίας και από διαφορετικές οπτικές γωνίες θα μπορούσε κανείς να μιλήσει και για μια αρνητική χειρονομία. Την αστική τάξη δεν την αγγίζει καν αυτό από τη στιγμή που ήδη ασταμάτητα έχει καταστρέψει τόσα πολλά πράγματα οπουδήποτε αφορούσε τα κέρδη της, και τοποθετεί την αξία των χρημάτων πάνω απ’ όλα. Μια τέτοια χειρονομία αγγίζει ιδιαίτερα τα πιο περιορισμένα κοινωνικά στρώματα καλλιτεχνών, ερασιτεχνών όμορφων πραγμάτων, οι καλύτεροι από τους οποίους έχουν συχνά αντι-καπιταλιστικά αισθήματα, και μερικοί από αυτούς (όπως ο Γουίλιαμ Μόρρις και ο Χέρμαν Γκόρτερ) πολέμησαν στο πλευρό των εργατών. Αλλά σε κάθε περίπτωση, υπάρχει κάποιος λόγος να πάρει κανείς εκδίκηση απ’ την αστική τάξη; Μήπως η αστική τάξη είναι αυτή που έχει το καθήκον να φέρει το σοσιαλισμό αντί του καπιταλισμού;
Eίναι ο ρόλος της να διατηρεί όλες τις δυνάμεις του καπιταλισμού στη θέση τους· η καταστροφή όλων είναι το καθήκον των προλετάριων. Κατά συνέπεια αν κάποιος μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνος για τη διατήρηση του καπιταλισμού, είναι περισσότερο η ίδια η εργατική τάξη που έχει παραμελήσει τον αγώνα τόσο πολύ. Τέλος, από ποιόν αφαιρεί κανείς κάτι μέσω της καταστροφής του; Από τους νικηφόρους προλετάριους που μια μέρα θα είναι κύριοι όλων αυτών.
Φυσικά, κάθε επαναστατική ταξική πάλη, όταν λαμβάνει τη μορφή εμφυλίου πολέμου, πάντοτε θα προκαλεί καταστροφή. Σε κάθε πόλεμο είναι αναγκαίο να καταστραφούν τα σημεία υποστήριξης του εχθρού. Ακόμα και αν ο νικητής προσπαθεί να αποφύγει την καταστροφή, ο ηττημένος θα μπει στον πειρασμό να προκαλέσει άσκοπη καταστροφή από καθαρό μίσος. Πρέπει να αναμένεται πως προς το τέλος του αγώνα η παρηκμασμένη αστική τάξη θα προκαλέσει εκτεταμένες καταστροφές. Από την άλλη πλευρά, για την εργατική τάξη, την τάξη που θα πάρει τον έλεγχο σιγά-σιγά, η καταστροφή δεν θα είναι πλέον ένα μέσο πάλης. Αντιθέτως θα προσπαθήσει να κληροδοτήσει έναν κόσμο όσο το δυνατόν πιο πλούσιο και ακέραιο στους απογόνους του, στη μελλοντική ανθρωπότητα. Αυτό έχει σημασία όχι μονάχα για τα τεχνικά μέσα που μπορεί να βελτιώσει και να τελειοποιήσει, αλλά ειδικότερα για τα μνημεία και τις μνήμες των προηγούμενων γενεών που δεν μπορούν να ξαναχτιστούν.
Θα μπορούσε κανείς να αντιτάξει πως μια νέα ανθρωπότητα, οι φορείς μιας απαράμιλλης ελευθερίας και αδελφοσύνης, θα δημιουργήσει πράγματα πολύ πιο όμορφα και επιβλητικά από αυτά των περασμένων αιώνων. Και επιπλέον πως η πρόσφατα απελευθερωμένη ανθρωπότητα θα θελήσει να εξαφανίσει τα απομεινάρια του παρελθόντος, που αντιπροσωπεύουν την πάλαι ποτέ κατάσταση δουλείας. Αυτό είναι επίσης κάτι που η επαναστατική αστική τάξη έκανε – ή προσπάθησε να κάνει. Γι’ αυτήν, όλη η παρελθούσα ιστορία δεν ήταν τίποτα άλλο παρά το σκοτάδι της άγνοιας και της δουλείας, ενώ αντιθέτως η επανάσταση ήταν αφιερωμένη στη λογική, τη γνώση, την αρετή και την ελευθερία. Το προλεταριάτο, αντίθετα, βλέπει την ιστορία των προγόνων του αρκετά διαφορετικά. Με βάση το μαρξισμό που βλέπει την ανάπτυξη της κοινωνίας ως μια διαδοχή των μορφών παραγωγής, βλέπει μια μακρά και σκληρή προσάρτηση της ανθρωπότητας επί τη βάση της ανάπτυξης της εργασίας, των εργαλείων και των μορφών εργασίας προς μια συνεχώς αυξανόμενη παραγωγικότητα, πρώτα μέσω της απλής πρωτόγονης κοινωνίας, έπειτα μέσα από ταξικές κοινωνίες με την ταξική τους πάλη, μέχρι τη στιγμή που μέσα απ’ τον κομμουνισμό ο άνθρωπος γίνεται κύριος της μοίρας του. Και σε κάθε περίοδο της ανάπτυξης, το προλεταριάτο βρίσκει χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την ίδια του τη φύση.
Στη βαρβαρική προϊστορία: τα αισθήματα της αδελφοσύνης και της ηθικής τής αλληλεγγύης του πρωτόγονου κομμουνισμού. Στη μικροαστική χειρωνακτική εργασία: η αγάπη της εργασίας που εκφράστηκε στην ομορφιά των κτισμάτων και τα σκεύη καθημερινής χρήσης που οι απόγονοί τους θεωρούν ως ασύγκριτα αριστουργήματα. Στην ανερχόμενη αστική τάξη: η περίφανη αίσθηση της ελευθερίας που διακήρυξε τα δικαιώματα του ανθρώπου και εκφράστηκε στα μεγαλύτερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Στον καπιταλισμό: η γνώση της φύσης, η ανεκτίμητη ανάπτυξη της φυσικής επιστήμης η οποία επέτρεψε στον άνθρωπο, μέσω της τεχνολογίας, να κυριαρχήσει τη φύση και τη μοίρα του.
Στο έργο όλων αυτών των περιόδων, αυτά τα επιβλητικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα ήταν περισσότερο ή λιγότερο στενά συνδεδεμένα με τη βαναυσότητα, τη δεισιδαιμονία και τον εγωκεντρισμό. Είναι ακριβώς αυτές οι ανηθικότητες που πολεμάμε, που είναι ένα εμπόδιο για μας και που ως εκ τούτου μισούμε. Η αντίληψή μας της ιστορίας μάς διδάσκει ότι αυτά τα ελαττώματα θα πρέπει να κατανοηθούν ως φυσικά στάδια της ανάπτυξης, ως η έκφραση της πάλης για ζωή από ανθρώπους όχι πλήρως ανθρώπινους, σε μια εξολοκλήρου πανίσχυρη φύση και σε μια κοινωνία της οποίας η κατανόηση τής διέφυγε.
Για την απελευθερωμένη ανθρωπότητα τα επιβλητικά πράγματα που δημιούργησαν παρόλα αυτά θα παραμείνουν ένα σύμβολο της αδυναμίας τους, αλλά ταυτόχρονα και ένα μνημείο της ισχύς τους, και αξίζει να διατηρηθούν προσεκτικά. Σήμερα, είναι η αστική τάξη που τα κατέχει όλα αυτά, αλλά για μας είναι η ιδιοκτησία της συλλογικότητας που θα απελευθερώσουμε για να μεταβιβάσουμε στις μελλοντικές γενιές όσο το δυνατόν πιο άθικτα.
Μετάφραση: aixmi.wordpress.com
AIXMH 